- informaciskego centruma
- minjone jsy
- wótwórjeńske case / zastupne pjenjeze
- połoženje a pśijězd
- wokolnosć
pśeglědowa kórta
temy: Zapokazanje
Surowa brunica: We Łužycy jo druge nejžwětše brunicowe składnišćo srjejźneje Europy.
Fotograf: Hartmut Rauhut
Wustajeński wobcerk informěrujo ze zapokazańskim filmom , tekstowymi toflami a wubranymi objektami we witrinach wó zasadnych wuměnjenjach, pód kótarymiž jo se brunica w Nimskej a specielnje we Łužycy dobywała, a wó problemach a slědach, kenž su z togo za luźi a pśirodu nastali.
Kak funkcioněrujo dobywanje brunice źinsa?
Kaku rolu grajo brunica ako góspodarski faktor?
Kake geologiske wuměnjenja graju za góspodarski rentabelne wudobywanje brunice rolu?
Za co se brunica trjeba a kak se zasajźujo?
Dla cogo se njedaju wótbagrowanja cełych jsow wobinuś?
Kótare technologije se wužywaju w jamje?
Co se stawa z pógórnistwoweju krajinu?
Co se w pśigótowanju jamy wědomnostnje pśepytujo?
Mimo pśirodnych krajinow muse se teke jsy a sedlišća minuś dla jamow:
Zwjerchny bager jamy Janšojce pśed dewastěrowaneju jsu Rogow. 2005
Fotograf: Hartmut Rauhut
Dobywanje brunice ako góspodarski faktor a konflikt
Dobywanje brunice jo južo wušej 100 lět nejžwuznamnjejšy góspodarski faktor w howacej industrijowje chudej Łužycy.
Brunicowe góspodarstwo we zwuconej wašni wótwórjonych jamow pak jo pśecej zwězane z nabejnymi zapśímnjenjami do pśirody a sedleńskego ruma.
Dla pśeliš wjelikeje pótrjeby płoninow za jamy žerjo górnistwo wjelike rolnikarske płoniny z pśirodnymi resursami.
Rowno tak pak se teke njewótchylnje a njewrośnje znicyju jsy, kenž laže w wobcerku jamy. Braśe jsow a pśesedlenje wobydlarjow se wót zagronitych w reguli wobkšuśijo z ekonomiskimi a techniskimi nuznosćami a wjeźo ku konfliktam zajmow.
Pśed wótryśim: Wurywanki w Klěšnikojskej cerkwi. Klěšnik jo se 1992/93dewastěrował.
Historiski gódna zwónica cerkwje jo se pśesajźiła a stoj źinsa w Prycynje.
Fotograf: Knud Bussert
Wósebnje pótrefjona wót brunicowego górnistwa jo narodna mjeńšyna Serbow, kenž we Łužycy južo wušej 1000 lět sedli.
Ku grawěrujucym slědam za Serbow licy to, z wótbagrowanim jsow zwězane, sukcesiwne znicenje jich sedleńskego ruma, jich kultury a rěcy.
Slědkoju se dla brunicowego górnistwa teke znicyju kulturne gódnoty ako twarske pomniki, cerkwje abo teke sedleńskohistoriske znankstwa, kenž laže pód zemju – tak pomjenjone zemske pomniki..
W pśigótowanju jamy se pśewjedu dla togo wědomnostne pśepytowanja, pśedewšym wobšyrne wumóžeńske wukopanja archeologow.